معرفی مراقبت ها و روش های درمان ناباروری در مردان

به گزارش جام جم آنلاین، در مبحث بارداری و قدرت باروری، سلامت مرد نیز به اندازه سلامت زن از اهمیت برخوردار می‌باشد. در صورت بروز اختلال در فرایند تولید اسپرم، مشکلاتی نظیر نقص در کیفیت مایع منی، کاهش تعداد و کیفیت اسپرم‌ها، کم تحرکی اسپرم‌ها و نیز عدم توانایی اسپرم جهت لقاح با تخمک به وجود می‌آید که هرکدام می‌تواند عامل بروز ناباروری در مردان به شمار رود.

علل ناباروری مردان

ازجمله علل مهمی که منجر به ناباروری در مردان می‌گردد، می‌توان به موارد زیر اشاره نمود:

• کم‌تحرکی اسپرم
• ضعیف‌شدن اسپرم
• کاهش تعداد اسپرم
• آزواسپرمی یا اسپرم صفر
• کاهش قدرت حرکت اسپرم
• انسداد مجاری اسپرم
• افزایش سن
• عدم تعادل هورمونی
• انسداد و یا آسیب مجاری تولیدکننده اسپرم
• واریکوسل
• انزال برگشتی یا انزال رتروگراد (retrograde ejaculation)
• نقص سیستم ایمنی و تولید آنتی‌بادی‌های ضد اسپرم توسط بدن

آزمایشات تشخیص ناباروری در مردان

پس از مشاهده علائم ظاهری دخیل در ناباروری مردان، می‌بایست به پزشک مراجعه کرد. پزشک پس از شنیدن شرح حال بیمار، از آزمایشات زیر جهت تشخیص علت اصلی ناباروری مردان استفاده می‌کند؛ روش‌هایی ازجمله:

• آزمایش خون؛ به منظور بررسی تعادل هورمونی
• آزمایش ژنتیک؛ جهت بررسی بیماری‌های کروموزومی و ژنتیکی
• آزمایش مایع منی؛ جهت ارزیابی تعداد و کیفیت اسپرم
• بیوپسی بیضه؛ آزمایشی پاتولوژی جهت بررسی تولید صحیح بیضه
• تست ادرار پس از انزال؛ جهت بررسی مشکل فروکش انزال و یا برگشت مایع منی به مثانه
• تست پس از نزدیکی (PCT)؛ جهت ارزیابی میزان نفوذ اسپرم به مخاط رحم
• سونوگرافی ترنس رکتال؛ به منظور بررسی سلامت و عملکرد پروستات
• سونوگرافی اسکروتوم؛ جهت ارزیابی وجود عارضه واریکوسل
• سونوگرافی اولتراسوند؛ جهت بررسی ساختار بیضه با استفاده از امواج صوتی
• نمونه‌برداری از بیضه؛ جهت بررسی بافت بیضه و اختلالات احتمالی آن

راه های درمان ناباروری در مردان

برخی از روش‌هایی که جهت مقابله با ناباروری مردان مورد استفاده قرار می‌گیرد به شرح زیر می‌باشد:

• تغییر در فعالیت‌های روزانه و سبک زندگی
• درمان دارویی
• عمل‌های جراحی
• روش‌های کمک باروری

تغییر سبک زندگی

یکی از مهم‌ترین عوامل مؤثر در سلامت آقایان سبک زندگی به شمار می‌رود. به همین دلیل، دوری از فشارهای روانی، داشتن فعالیت بدنی مناسب و متعادل، دوری از مصرف الکل و دخانیات و رعایت رژیم غذایی جهت تقویت اسپرم می‌تواند نقش مهمی در درمان مردان نابارور داشته باشد.

ضعیف بودن اسپرم مردان می تواند ناشی از اختلالاتی نظیر الیگواسپرمی (کم بودن اسپرم)، حرکت ضعیف و شکل غیر طبیعی اسپرم باشد که طی آزمایش اسپرموگرام شناسایی می شود. مطالعات نشان داده که مصرف برخی از مواد غذایی و رعایت نکات مراقبتی، می تواند به تقویت اسپرم ضعیف و درمان اختلالات آن کمک کند تا بارداری موفقی رقم بخورد.

درمان دارویی در ناباروری مردان

بسته به علت وقوع عقیمی مردان، داروهای شیمیایی مختلفی برای این مشکل تجویز می‌شود که هرکدام مکانیسم اثر مخصوص به خود را دارد. برخی از داروهای درمان ناباروری آقایان عبارتند از:

• لتروزول؛ دارویی است که جهت درمان اختلالات اسپرمی، افزایش سطح تستوسترون و بالا بردن تعداد اسپرم به کار می‌رود.
• کلومیفن سیترات: دارویی است که معمولاٌ به همراه ویتامین E برای ناباروری مردان تجویز می‌شود و موجب افزایش ترشح هورمون استروژنمی‌گردد. همچنین این دارو در مردان مبتلا به هایپوگنادیسم (کم‌کاری غدد جنسی) و آتروفی بیضه (کوچک شدن بیضه) و جهت جبران کمبود تستوسترون نیز کاربرد دارد.
• آمپول :HMGآمپول‌ HMG حاوی هورمون FSH و هورمون LH بوده و در مردان به منظور تحریک تولید و ساخت اسپرم مورد استفاده قرار می‌گیرد. به عبارتی دیگر، این آمپول با افزایش سطح هورمون تستوسترون و حجم بیضه، میزان تولید اسپرم را بهبود می‌دهد.
• آمپول HCG : آمپول اچ‌سی‌جی یا گونادوتروپین کوریونی انسان (HCG) در ترکیب با آمپول HMGموجب تحریک بیشتر فرایند تولید اسپرم یا اسپرماتوژنر می‌گردد. باید دانست که  استفاده از این آمپول در افراد مبتلا به کم‌کاری بیضه‌ها اثر مثبتی جهت رفع مشکل ناباروری دارد.
• ایمی پرامین: دارویی است که جهت رفع مشکلات انزال تجویز می‌شود.
• بروموکریپتین: دارویی است که قادر به ایجاد تعادل در تولید هورمون پرولاکتینمی‌باشد.
• آنتی بیوتیک یا داروهای ضد قارچ: از آنجایی که گاهی عفونت‌های گوناگونی موجب ناباروری مردان می‌شود؛ لذا از بین بردن عفونت‌های دستگاه تولیدمثل مرد به‌وسیله آنتی‌بیوتیک‌ها یا داروهای ضد قارچ کمک شایانی به درمان ناباروری مردان می‌کند.
• هورمون درمانی: در صورت ناکافی بودن هورمون تستوسترون در بدن، علاوه بر مصرف دارو، می‌توان از دزهای مشخصی از این هورمون که به صورت ژل و یا تزریقی وجود دارد، استفاده کرد.

عمل‌های جراحی جهت درمان ناباروری مردان

در مواردی که مشکل آناتومیک در مردان وجود دارد، گاهی نیاز است که عمل‌های جراحی گوناگونی انجام شود تا اسپرم مستقیماً از بیضه یا لوله اپیدیدیم خارج شود و در روش‌های کمک باروری مورد استفاده قرار گیرد. برخی از جراحی‌های ناباروری مردان عبارت‌اند از:

واریکوسلکتومی ((Varicocelectomy

 بیماری واریکوسل، نوعی واریس رگ‌های بیضه است که با افزایش درجه حرارت بیضه‌ها، سبب ناباروری مردان می‌شود. در عمل جراحی واریکوسلکتومی، رگ‌های پیج‌خورده بیضه قطع می‌شوند تا به دلیل عدم جریان خون، به‌ تدریج کوچک شوند و از بین بروند.

وازووازوستومی

در مواردی نظیر آسیب به لوله‌های اسپرمی، سابقه عمل وازکتومی و سابقه هرگونه ضربه دیدگی بیضه، جراحی وازووازوستومی (Vasovasostomy) مورد نیاز واقع می‌شود. در این عمل جراحی، به منظور رفع انسداد لوله اسپرمی، این لوله‌ها مجدداً به همدیگر پیوند می‌خورند و رگ وابران ترمیم می‌گردد.

وازواپیدیدیموستومی

به عمل جراحی برای بازگرداندن وازکتومی که با ترمیم و پیوند لوله‌های اپیدیدیم بیضه و لوله‌های اسپرمی همراه است، عمل وازواپیدیدیموستومی (Vasoepididymostomy; VEA) گفته می‌شود. باید دانست در مواردی که انسداد مجاری اسپرم‌بر، عامل ناباروری مرد است؛ از این روش استفاده می‌گردد تا بخش ارتباط‌‌دهنده‌ لوله‌ وابران به اپیدیدیم متصل شود.

روش TESE

در روش استخراج اسپرم از بیضه یا روش تسه، نمونه برداری از بخشی از بافت بیضه برای یافتن اسپرم مناسب انجام می‌شود. در صورت وجود اسپرم در بافت استخراج شده، درمان ناباروری به کمک روش میکرواینجکشن صورت می‌پذیرد. در صورت عدم مشاهده اسپرم در نمونه اولیه، نقاط دیگری از بیضه بیوپسی می‌شود تا بتوان اسپرم‌هایی را پیدا نمود.

میکروتسه (Microdissection TESE)

روش برداشت میکروسکوپی اسپرم یا میکروتسه مشابه روش قبلی است؛ با این تفاوت که  یک روز قبل از عمل پانکچر یا تخمک گیری از خانم، بافت بیضه زیر بزرگنمایی میکروسکوپ بررسی می‌شود تا از لوله‌هایی که احتمال وجود اسپرم در آن‌ها بیشتر است نمونه‌گیری شود. به کمک روش میکروتسه می‌توان اسپرم‌های بیشتری یافت. همچنین باید گفت که این روش برای مردان مبتلا به اسپرم صفر یا آزواسپرمی بهتر جواب می‌دهد.

روش PESA

در روش PESA، توسط یک سوزن بسیار باریک از لوله‌های اپیدیدیم (epididymis) اسپرم استخراج می‌گردد؛ بدون اینکه پوست بیضه باز شود. در روش PESA در صورت حضور اسپرم در نمونه، تحت روش میکرواینجکشن (ICSI) و تخمک و اسپرم استخراجی لقاح پیدا می‌کنند.

روش TESA

در صورتی که در نمونه مایع منی مرد هیچ اسپرمی یافت نشود، اورولوژیست با استفاده از روش تسا (TESA) سعی می‌کند از لوله‌های سمی‌نفروز بافت بیضه، اسپرم استخراج نماید. روش TESA در مواردی تجویز می‌شود که مرد جراحی برگردان وازکتومی ناموفق داشته‌ و یا در اثر بیماری سیستیک فیبروزیس، دچار نقص در تولید اسپرم است.

از آنجایی که فرآیند تولید اسپرم در نقاط مختلف بیضه متفاوت است، نمونه‌برداری از قسمت‌های مختلف بیضه انجام می‌شود. امروزه جهت نمونه‌برداری به‌ویژه در مردان دارای آزواسپرمی بیضوی، برای بیضه چهار قسمت در نظر می‌گیرند و سپس از هر قسمت نمونه‌برداری را انجام می‌دهند. بعد از نمونه‌برداری از بیضه در صورت حصول اسپرم بالغ، نمونه‌ها منجمد می‌شوند تا در فرآیندهای کمک‌باروری و لقاح مصنوعی از آن‌ها استفاده شود.

برای اطلاعات بیشتر درباره روش‌های نمونه برداری از بیضه، مراقبت‌های لازم و عوارض آن می‌توانید به لینک زیر مراجعه کنید:

https://raadinahealth.com/fa/blog/testicular-biopsy

درمان ناباروری مردان به روش های کمک باروری

امروزه روش‌های مدرنی ایجاد شده تا در صورتی که اسپرم‌ها از ضعف بسیار شدیدی برخوردار باشند، بتوان به کمک این روش‌ها، موانع باروری در آقایان را پشت سر گذاشت؛ تکنیک‌هایی نظیر:

• لقاح آزمایشگاهی (IVF): روش IVF، بر روی مردانی انجام می‌شود که تعداد اسپرم کمی دارند. پزشک با این شیوه می‌تواند بهترین اسپرم را انتخاب کرده و آن را در محیط آزمایشگاهی در کنار تخمک گذاشته تا لقاح صورت گیرد و سپس تخم بارورشده به رحم خانم انتقال یابد.
• میکرواینجکشن (ICSI): روش ICSI هنگامی به کار می‌رود که مرد اسپرم‌های کم و ضعیفی دارد. این روش مشابه IVF است؛ با این تفاوت که در میکرواینجکشن، اسپرم مستقیماً به داخل سیتوپلاسم تخمک تزریق می‌شود. به علاوه، در این روش می‌توان تخمک‌های متعددی را باردار نمود و آن‌ها را فریز یا منجمد کرد تا در صورت لزوم در آینده مورد استفاده قرار گیرد.
• تلقیح داخل رحمی (IUI): در صورت کمبود اسپرم و ضعف آن در حرکت، پزشک تحت روش IUI  نمونه اسپرم از مرد گرفته و اسپرم‌های با کیفیت و شسته شده را به کمک یک کاتتر به داخل رحم همسر تزریق می‌کند.

راهکارهای پیشگیری از ناباروری در مردان

هرچند که اغلب موارد ناباروری مردان قابل درمان است؛ اما می‌توان با رعایت چند نکته مهم از کاهش قدرت باروری جلوگیری به عمل آورد:

• عدم قرارگیری در معرض فلزات سمی مانند سرب
• عدم مواجه بیضه با اشعه‌های مضر و گرمای زیاد
• عدم پوشیدن لباس زیر تنگ
• خواب کافی و انجام تمرینات ورزشی مناسب
• اجتناب از استعمال دخانیات و مصرف الکل
• استفاده از بیضه‌بنددر ورزش‌های سنگین
• دوری از استرس
• مبارزه با چاقی و کاهش وزن

سخن پایانی

در این مقاله سعی شد تا تنها در مورد روش‌های شایع جهت درمان ناباروری مردان صحبت شود؛ اما آگاهی از علائم، عوارض و آزمایشات تشخیصی نیز امری مهم می‌باشد.

 شما می‌توانید با مراجعه به سایت رادینا سلامت به نشانی https://raadinahealth.com/ تمام سؤالات خود را در زمینه درمان ناباروری مردان از طریق چت آنلاین مطرح کنید و یا از طریق راه‌های زیر با مشاورین رادینا سلامت در ارتباط باشید:

شماره تلفن: 03537283090 (بخش گردشگری سلامت)

پست الکترونیک: raadinaco@gmail.com

کد پستی: 8916635750