خبر ناخوشایند درباره یارانه ها/خط پایان برای پرداخت این یارانه

 یارانه نقدی برای کمک به اقشار کم درآمد جامعه مطرح شد. یارانه نقدی در سال های بعد از سبد خانوارهای پولدار حذف شد. با قول هایی که رئیسی داده است یارانه نقدی در دولت جدید با تغییراتی همراه خواهد شد. یارانه نقدی ابتدا در دولت احمدی نژاد ایجاد شد. خبرهای جدید پیرامون یارانه نقدی را اینجا بخوانید.

یارانه دولت به صورت نقدی است که  از نیمه دوم سال ۱۳۸۹ و با تصویب مجلس شورای اسلامی به خانوار پرداخت می شود.   یارانه‌ به صورت ماهانه به حساب به تعداد هر خانوار با نرخ ۴۵۵۰۰ تومان بدون تغییر تاکنون واریز می شود یارانه‌ در طول سال‌های گذشته  در بخش زیادی از خانواده‌های پر درآمد جامعه از سوی دولت حذف شده است. حذف یارانه خانواده‌های مرفه بر عهده استانداری‌ها قرار داده شده است. دولت ثبت‌نام جاماندگان از یارانه که توسط نمایندگان مجلس در بودجه ۹۹ گنجانده شده بود را از لایحه بودجه ۱۴۰۰ حذف کرد.

مبنای تشخیص ۳ دهک بالا برای یارانه نقدی

توضیحات معاون رفاه اجتماعی وزارت تعاون،کار  و رفاه اجتماعی نشان می‌دهد که این وزارتخانه برای تشخیص دهک‌های بالای جامعه بیشتر از اطلاعاتی استفاده کرده که نیاز به اجازه افراد نداشته است؛ اطلاعاتی چون ملک و خودرو.

دسته دومی از شاخص‌ها موجود هستند که استفاده از آنها مشروط به اجازه افراد است، همچون اطلاعات حساب‌های بانکی و بازار سهام. با این حساب، اگر خانواده‌ای هم دارای خودرو و هم خانه بوده و تعداد شاغلان آنها نیز بیش از یک نفر بوده است، احتمالا در دهک‌های بالایی قرار گرفته و جزو کاندیداهای حذف از فهرست بوده‌اند.

به گفته میدری، چند دسته شاخص برای سنجش وسع افراد در این طرح به‌کار گرفته شده است که میانگین امتیاز وزنی این شاخص‌ها، مشمول بودن یا نبودن افراد را تعیین کرده است. دسته اول شاخص‌ها، به دارایی افراد مربوط بوده که شامل ملک و خودرو است.

دسته دوم، احکام حقوقی است که افراد به شکل ماهانه دریافت می‌کنند. احکام حقوقی کارکنان بخش دولتی در وزارت اقتصاد و کارکنان بخش خصوصی در سازمان تامین اجتماعی موجود است.

دسته سوم، نیز نوع شغلی است که افراد جامعه در آن مشغول به کار هستند؛ مثلا در جامعه پزشکان عموما درآمدها بالا است، اما به گفته میدری این باعث نشده که فرضا اگر حقوقماهانه پزشکی در حد ۳ میلیون تومان باشد، نادیده گرفته شود. یا اینکه اگر فردی عضو هیات‌مدیره شرکتی باشد، اطلاعات آن به‌واسطه اداره ثبت شرکت‌ها در دسترس است. همچنین اطلاعات تسهیلات بانکی که افراد در طول سال دریافت کرده‌اند نیز در اختیار وزارت تعاون،کار  و رفاه اجتماعی قرار می‌گیرد. سفرهای خارجی نیز از دیگر ملاک‌هایی است که وزارت رفاه را در تشخیص افراد غیرمشمول یاری کرده است.

مجموعه این شاخص‌ها با هم ترکیب و افراد براساس آن رتبه‌بندی می‌شوند. البته توضیحات میدری حاکی از این است که یکسری قاعده‌های کلی نیز در این آزمون موجود بوده است؛ فرضا مالکیت خودروی بالای ۲۵۰ میلیون تومان باعث حذف از طرح معیشتی می‌شود. یا اگر ارزش ملک بالاتر از یک میلیارد و ۲۰۰ میلیون تومان در تهران و ۹۰۰ میلیون تومان در شهرستان‌ها باشد، خانوار را از لیست دریافتی‌های سبد معیشتی خارج می‌کند. در مورد احکام حقوق نیز، حقوق بالای ۵ میلیون تومان، باعث حذف فرد از طرح می‌شود. همچنین دیروز وزیر رفاه اعلام کرد که افرادی که سه سفر خارجی غیر زیارتی در سال داشته‌اند، جزو افراد با تمکن مالی به‌شمار رفته و مشمول دریافت بسته معیشتی نشده‌اند.

البته این احکام کلی به این معنا نیست که تمامی ۲۴ میلیون فرد حذف شده، یا ملک بالای ۹۰۰ میلیون در شهرستان، یا حقوق بالای ۵ میلیون تومان یا خودروی بالای ۲۵۰ میلیون تومان داشته‌اند. بلکه افرادی هم که امتیاز وزنی آنها از کل شاخص‌های ملک و حساب بانکی و خودرو، در رتبه بالا قرار گرفته، از لیست افراد واجد این طرح خارج شده‌اند. در واقع این شاخص‌ها صرفا یک رتبه‌بندی را انجام داده و صفی ایجاد شده که هرکس که در انتهای صف قرار گرفته، از لیست یارانه‌بگیران خارج بوده است. به زبان دیگر، معنی خارج ماندن از سبد معیشتی دولت، این نیست که افراد دارای وضعیت رفاهی مطلوبی هستند، بلکه به این معنی است که وضعیت رفاهی‌ این افراد به احتمال زیاد از تمام ۶۰ میلیون نفری که بسته معیشتی گرفته‌اند، بهتر بوده است.

به همین علت بسیاری از مردم که از نظرشان وضع خوبی هم ندارند، بسته معیشتی نگرفته‌اند. به گفته میدری در سیستان و بلوچستان، خراسان جنوبی و خراسان شمالی در حدود ۸۰ درصد خانوارها مشمول بسته حمایتی بوده‌اند؛ درحالی‌که این عدد در استان تهران در حدود ۵۰ درصد و در شهر تهران زیر این رقم بوده است.

همانند دوره‌های قبل، خانواده‌های یک نفره ۵۵ هزار تومان، خانواده‌های دو نفره ۱۰۳ هزار تومان، خانواده‌های سه نفره ۱۳۸ هزار تومان، خانواده‌های چهار نفره ۱۷۲ هزار تومان و خانواده‌های پنج نفره و بیشتر ۲۰۵ هزار تومان یارانه معیشتی دریافت خواهند نمود.

لازم به ذکر است دومین قسط از پرداخت دومین مرحله وام یک میلیون تومانی کرونایی از حساب سرپرستان خانوارهایی که این وام را دریافت نموده‌اند از این ماه کسر خواهد شد.

قادری، عضو کمیسیون اقتصادی مجلس با بیان اینکه یارانه بنزین دهک بالای درآمدی تقریبا ۲۰ برابر دهک های پایین است، ادامه داد: سهم هر ایرانی از یارانه انرژی پرداختی دولت سالانه ۲۱ میلیارد تومان است.

به نظر می رسد که ارز ۴۲۰۰ تومانی به ایستگاه پایانی خود رسیده است. ارزی بیشتر نفعش برای عده ای خاص بوده و کمکی به بهبود سطح معیشت دهک های پایین خانوار نکرد. در این میان برخی دیگر از کارشناسان و فعالان اقتصادی هم از احتمال حذف یارانه انرژی سخن می گویند. برخی محاسبه بهای برق مشترکان پر مصرف بر مبنای قیمت واقعی را اولین گام واقعی سازی قیمت ها می دانند. نمایندگان مجلس حذف یارانه انرژی و پرداخت آن در قالب کارت های انرژی گامی در مسیر ایجاد عدالت می دانند.

جعفر قادری عضو کمیسیون اقتصادی مجلس که مخالف شیوه توزیع یارانه انرژی در کشور است، می گوید: باید یارانه های پرداختی در کشور به صورت هدفمند در اختیار اقشار آسیب پذیر جامعه قرار گیرد.

این نماینده مردم با بیان اینکه بخش زیادی از یارانه انرژی به دهک های بالای درآمدی می رسد، ادامه داد: به عنوان مثال بررسی های انجام شده نشان می دهد که ۱.۶ درصد دهک های پایین درآمدی از یارانه بنزین استفاده می کنند در حالیکه این رقم برای دهک های بالای درآمدی ۲۱.۸ درصد یعنی تقریبا ۲۰ برابر دهک فقیر جامعه است.

سالانه چیزی حدود ۶۳ میلیارد دلار یارانه انرژی پرداخت می شود. در واقع اگر جمعیت کشور را ۸۰ میلیون نفر در نظر بگیریم می توان ادعا کرد که سهم هر ایرانی از یارانه انرژی پرداختی حدود ۷۸۷ دلار یا حدود ۲۱ میلیون تومان است

سهم هر ایرانی از یارانه انرژی چقدر است؟

به گفته او، شیوه پرداخت یارانه در ایران نه تنها به سود اقشار کم درآمد نیست بلکه در بسیاری موارد به زیان آنها هم بوده است.

او ادامه داد: بر اساس آمار اعلامی در ایران سالانه چیزی حدود ۶۳ میلیارد دلار یارانه انرژی پرداخت می شود. در واقع اگر جمعیت کشور را ۸۰ میلیون نفر در نظر بگیریم می توان ادعا کرد که سهم هر ایرانی از یارانه انرژی پرداختی حدود ۷۸۷ دلار است که با احتساب دلار ۲۷ هزار تومانی چیزی حدود ۲۱ میلیون تومان می شود.

این نماینده مردم البته تاکید می کند که اگر قرار است یارانه انرژی سامان دهی یا ارز ۴۲۰۰ از اقتصاد حذف شود باید شرایط به‌گونه‌ای فراهم شود که هیچ گونه نگرانی در جامعه ایجاد نشود و موجب سوء استفاده عده ای از جو روانی حاکم بر اقتصاد کشور نشود.

پرداخت بالای یارانه انرژی موجب شده که ایران در فهرست کشورهای پر مصرف دنیا قرار بگیرد. جالب است که بدانید شدت مصرف گاز را در ایران ۶.۴ برابر و نفت خام و فرآورده‌های نفتی را ۱.۴ برابر میانگین سرانه مصرف جهانی است

گفتنی است، آمارهای آژانس بین‌المللی انرژی، مجموع یارانه انرژی پرداخت شده در جهان در سال ۲۰۲۰ میلادی، کمی بیش از ۱۸۱ میلیارد دلار بوده است. این یارانه‌ها در ۴ بخش گاز، نفت، برق و زغالسنگ پرداخت شده و بزرگترین سهم مربوط به نفت با ۹۰ میلیارد دلار است. بعد از آن برق با ۵۲ میلیارد دلار و گاز با ۳۷ میلیارد دلار در رتبه‌های بعدی قرار دارند.

پرداخت این حجم از یارانه در سال های گذشته منجر به مصرف بالای انرژی در کشور شده است. براساس تازه‌ترین اطلاعات موجود (۲۰۱۹-۲۰۱۸)، سرانه مصرف نهایی انرژی ایران به ۱.۷ برابر میانگین جهانی رسیده است. در سال ۲۰۲۱ میلادی با در نظر گرفتن رشد مصرف انرژی در ایران و روند معکوس سرانه مصرف انرژی در جهان، این نسبت بیشتر نیز شده است.

اما آخرین ترازنامه انرژی کشور نشان می دهد که شدت مصرف گاز را در ایران ۶.۴ برابر و نفت خام و فرآورده‌های نفتی را ۱.۴ برابر میانگین سرانه مصرف جهانی است. در سال ۱۳۹۷ میزان بهره‌وری مصرف انرژی ۱۱.۱ درصد کاهش داشته که نشان‌دهنده اتلاف انرژی و همین‌طور یارانه‌ها است.

منبع: بازار