غزل پست مدرن چیست؟
با همهگیر شدن جنبش پستمدرنیسم و تعمیم آن به تمام جوانب زندگی مدرن بشر امروز، این جنبش فرهنگی در ادبیات نیز همچون فلسفه و معماری و علوم گوناگون، جای خود را باز کرد.
غزل پست مدرن شاخهای از ادبیات پست مدرن و ادبیات پست مدرن نیز گوشهای از مکتب و جنبش پست مدرنیسم میباشد. این جنبش در حدود نیمههای قرن بیستم در اروپا و آمریکا آغاز شد و به سرعت به تمام جهان رسید.
از مدرنیته تا پست مدرنیسم
جنبش مدرنیته در اعتراض به شیوه تفکر و اندیشه سنتگرایی مبی بر فئودالیسم قرون وسطی پایهگذاری کرد. باری به دلیل خشک بودن و عدم انعطافپذیری، همچنین به دلیل عدم توجه به روحیات انسانی و تاکید سفت و سخت بر اومانیسم و انسانگرایی، خیلی زود به بنبست رسید.
اندیشمندان و فلاسفه بزرگ عصر جدید، کوشیدند تا با تاکید و تکیه بر پستمدرنیسم، از مدرنیته عبور کرده و خود را از قیود دستوپاگیر آن آزاد سازند. فیلسوفانی نظیر نیچه معتقد بودند که گسترش فقر جهانی، پایمال شدن حقوق بشر و پدیدار شدن دو جنگ جهانی، از اثرات مخرب مدرینته بود.
لذا کوشیدند تا با تاکید بر فعل پست مدرن، به نوعی به شیوه مسالمتآمیز از مدرنیته عبور نمایند.
غزل پست مدرن
با همهگیر شدن جنبش پستمدرنیسم و تعمیم آن به تمام جوانب زندگی مدرن بشر امروز، این جنبش فرهنگی در ادبیات نیز همچون فلسفه و معماری و علوم گوناگون، جای خود را باز کرد.
خیلی زود دو مکتب ادبیات پست مدرن و شعر پست مدرن در ادب بینالملل، جای خود را باز کردند. در ایران نیز از حدود دو دهه قبل (اوایل دهه 1370 خورشیدی) ادبیات و شعر پست مدرن جای خود را در میان مخاطبین عاشق ادبیات، پیدا کرد.
شعر پست مدرن در ایران با نام غزل پست مدرن معروف شد. باید توجه داشت که عنوان غزل در این عبارت، ارتباطی با مفهوم سنتی غزل به معنای یک قالب شعری ندارد. بلکه غزل در اینجا مجاز از شعر است و غزل پست مدرن به دلیل زیبایی عبارت، به جای شعر پست مدرن به زبان آورده میشود. لذا غزل پست مدرن میتواند در انواع قوالب شعری از جمله غزل و قصیده و مثنوی و رباعی و شعر نو و... مورد استفاده قرار گیرد.
غزل پست مدرن یک جریان ادبی نسبتا جدیدی است که طی دهههای اخیر و همزمان با آشنایی ایران و کشورهای آسیایغربی با مکاتب پستمدرنیسم، به عنوان شاخهای از این جریان وارد ایران شد و نقش پررنگی در تحول ادبیات جدید ایرانزمین پیدا کرد.
تعداد شعرای فعال در سبک غزل پست مدرن در طی دو دهه اخیر بسیار زیاد شده است. باری از شعرای مشهور پستمدرنسرا که به صورت تخصصی در این زمینه مشغول فعالیت هستند، میتوان به رضا براهنی، مهدی موسوی و بهمن انصاری اشاره کرد.
برخی از شاخصهها و تکنیکهای غزل پستمدرن، از این قرار است:
ازهمگسیختگی در روایات، تناقض، عدمِ وجودِ مرز میانِ حقیقت و وهم و شناور بودن موضوع، تصویرسازیِ پریشان، تمرکز بر اصوات، شکستگیِ تعمدیِ وزن و فرم و ساختار، تبدیلِ راویِ روایت از اولشخص به سومشخص و بالعکس، عدم قطعیت و احتمالیبودنِ معنا، چندوجهی بودن و باز بودن شعر و اختیارِ مخاطب در نتیجهگیری، ناتمام ماندنِ روایت با صلاحدیدِ شاعر، عدم ثبات و پیشبینیناپذیریِ روایات، آشفتگی و بینظمیِ توام با نظم(!)، ایجاد تقارنهای عجیب و دور از هم در کنار یکدیگر، ساختارِ نامتمرکز و نامتجانس، عدمِ رعایتِ قراردادهای سنتیِ ادبی، دو پهلو و حتی چند پهلو بودن روایت، شکستن ظرف زمان و مکان و... .
در ادامه به معرفی یک کتاب تخصصی و یک نمونه غزل پست مدرن خواهیم پرداخت.
دانلود کتاب کرگدنیسم
کتاب کرگدنیسم از جمله کتابهایی است که به صورت تخصصی در ارتباط با غزل پست مدرن نگارش یافته است. نویسنده این اثر بهمن انصاری، شاعر و نویسنده پست مدرن است.
کتاب کرگدنیسم در سال1398 و توسط انتشارات آرون منتشر شد. این کتاب دربردارنده 150 غزل پست مدرن وهمچنین یک مقاله بلندبالا دربردارنده شاخصهها و مولفههای پست مدرنیسم و غزل پست مدرن میباشد.
برای آشنایی بیشتر با این کتاب و این سبک، یک نمونه از اشعار پست مدرن کتاب کرگدنیسم را مرور خواهیم کرد:
خواستم سبز شوم، ساقهام از ریشه گسست
چَکشِ تَلخِ تو کوبید و دل از بیخ شکست
خواستم فحش شوم، دل به دو صد خاطره خورد
خواستم نَعره شوم، نَعره به حلقم گِره خورد
خواستم رود شوم، از تو به دریـا بـرسـم
خواستم شعر شوم، با تو به رویـا بـرسـم
خواستم سنگ شوم، شاکی و بیرحم شوم
بگذرم از تو و فردای تو، بیسهم شوم
***
تَلخم و زندگیام تلختر از زَهـرِ تو بود
تَرسَم از ماندنِ هر خاطره از شهـرِ تو بود
تَلخَم و تَرسَم از این هجرت و از فاصلههاست
تَرسَم از پاسخِ تَلخَت به همه مسئلههاست
تَرسَم از مرگِ بهار است، در این بهمنماه
تَلخَم از بختِ مزخرف… تَرسَم از آخرِ راه…
تَرسَم از مرگِ خودم نیست، تو را میترسم…
از تو و مَقصدِ پوچَت… به خدا میترسم
***
باز با مَقصدِ پوچَت، به گناه افتادم
باز هم شِعر شدم، باز به چاه افتادم
باز از فَرطِ تو، غَم با تو و الکل خوردم
باز هم باختم، از یارِ خودی گل خوردم
باز هم خنده شدم، طعنه به هر اشک زدم
بر تو و بر خود و آیندهمان… کشک زدم…
از تو و رفتنِ تو، لمس شدم… ترسیدم….
بیتو در سـوزِ زمستان همهجا لرزیدم
***
خسته از سـوزِ زمستان غرق در کینه شدم
سوختم آخـرِ بـازی… و قَرَنطینه شدم
سوختم از تو و از بازیِ تو، وقتی که…
فحش خوردم: «لجنِ سادهدلِ مَرتیکه…»
فحش خوردم که تو را با دل و جان خواستمت
قیمتت هیچ نبود، باز گران خواستمت…
فحش خوردم که مرا فحشِ بدی، حقم بود
سرنوشتم بد و بیراهِ تو… بـا مـاتـم بود
***
باز هم یادِ تـو و ننگ به لـجـبـازیِ تـو
باز هم ضَعفِ مـن و حیله و اخّـاذیِ تـو
باز کابوسِ شب و وحشتِ هر فـریـادت
کوچِ شیرینِ مـن و خودکشیِ فـرهـادت
خسته از بـازیِ تـو، خسته از این فاصلهها
خسته از بود و نبودت، خسته از مسئلهها
خسته از عطرِ تـو، پیچیده در این کاشانه
خسته از خاطرههای تـو در این ویـرانـه
***
خواستم میخ شوم ، بنده چکش باشم
در جنون، نعرهزنان، بیکَس و ناخوش باشم
خواستم شعر شوم، از تـو و پایانِ تـو باز…
سوختم، پوسیدم، در تـو و زندانِ تـو باز…
خواستم قهوه شوم، در تَـهِ فنجانی که…
خسته از بهمن و سرمای زمستانی که…
خواستم مَرگ شوم ، سمتِ تـو پرواز کنم
خواستم یادِ تـو را باز پسانداز کنم…
#بهمن_انصاری
برای تهیه خرید کتاب کرگدنیسم میتوانید با انتشارات آرون از طریق شماره 02166962850 تماس بگیرید یا نسخه PDF کتاب را از طریق سایت شخصی نویسنده به آدرس BahmanAnsari.ir دانلود کنید.
بهمن انصاری جدای از این اثر، دو کتاب دیگر با نامهای مسلخ روح و سرزمین جذامی ها منتشر کرده که اولی یک رمان پست مدرن و دومی مجموعه داستانهای کوتاه پست مدرن میباشد.
دنیای مجازی و غزل پست مدرن
غزل پست مدرن از جمله پدیدههایی بود که به شکل عجیبی با تکنولوژی روز پیوند خورد. بسیاری از شعرای پستمدرنسرا بجای انتشار آثار خود به شیوه مرسوم و سنتی با چاپ کردن کتابها، به دلایل گوناگون اقدام به انتشار آثار خود به صورت مجازی در شبکههای اجتماعی کردند.
همچنین برخی دیگر اشعار خود را در قالب کتابهای PDF در سایتهای دانلود کتاب قرار دادند. دلایل مختلفی برای این کار وجود دارد که شاید مهمترین دلیل آن، رساندن هرچه سریعتر آثار به دست مخاطب باشد.
سخن آخر آنکه غزل پست مدرن به دلیل داشتن مولفههای خاص و تطبیق آن با دنیای تکنولوژیک امروز، سبکی خاص و مدرن از ادبیات است که بسیار مورد توجه قشر جوان قرار گرفته و لازم است.