بشر امروز برای اینکه بتواند از پس مدیریت جوامع برآید، تکنولوژی های نوین را بیشتر به خدمت خود گرفته است. استفاده از تصاویر دوربین مداربسته و فناوری‌های مرتبط به آن نیز یکی از مفید‌ترین آنها و در عین حال تهدیدآمیز‌ترینشان بوده است.

استفاده از فیلم دوربین مداربسته دغدغه شهروندان همه کشورهاست. آنها نگران هستند آزادی و حریم خصوصی‌شان توسط نهادها و شرکت‌های دولتی یا خصوصی به خطر بیفتد. در ادامه قصد داریم به این سؤال اساسی پاسخ دهیم که آیا نصب دوربین و استفاده از تصاویر آنها در اماکن عمومی ضامن امنیت شهروندان است یا ناقض حریم خصوصی آنها؟

حریم خصوصی چیست؟

بخشی از زندگی هر فرد که انتظار دارد دیگران بدون رضایتش وارد آن نشود یا به اطلاعات آن قلمرو دسترسی نداشته باشد، به حریم خصوصی تعبیر می‌شود. از مهم‌ترین عرصه‌های حریم خصوصی عبارتند از منازل، اماکن خصوصی، جسم افراد، اطلاعات شخصی و ارتباطات خصوصی.

دوربین مداربسته از نگاه قانون و کارشناسان

از میان ۱۷۷ اصل قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران، اصل ۱۸ مربوط به ابزارهای نظارتی است که در حوزه نظارت تصویری با دو دید حفاظتی و نظارتی مطرح می‌شود.

برترین نوع برای اعمال نظارت حقوقی و حکومتی انواع دوربین مداربسته مینیاتوری، ضد خرابکاری، وایفای دار، لنز موتورایز است.

جلال جعفری از وکلای دادگستری در پاسخ به این سوال که چه زمانی استفاده از دوربین تجاوز به حریم خصوصی تلقی می‌شود گفت: در حقیقت هنوز قانون مدونی در ارتباط با دوربین‌های مداربسته نداریم و لازم است این نقص توسط مجلس برطرف شود. با اینحال براساس ماده 1257 قانون مدنی، فیلم و عکس دوربین مدار بسته جزو ادله اثبات جرم نیست و تنها در کنار سایر ادله مؤثر است.

همچنین کسانی که از دوربین ها سواستفاده کنند طبق قانون به مجازات‌هایی قبیل انفصال، جزای نقدی و نهایتاً حبس دچار می‌شوند.

دکتر محمد آخوندی از حقوقدان‌های برجسته کشور نیز می‌گوید: استفاده از دوربین مداربسته در حریم عمومی و برای حفظ امنیت مشکل قانونی ندارد و فقط در حریم شخصی افراد ناقض حریم خصوصی آنهاست. در مجموع علی‌رغم اینکه دوربین مداربسته مخالفان زیادی دارد، ولی اگر به حفظ امنیت جامعه کمک کند منفعت آن بیشتر از مضراتش خواهد بود. استفاده از این فناوری ها تا زمانی که وارد حریم شخصی افراد نشده اند و برای اهداف مشروع قانونی و امنیتی باشد مشکلی به وجود نمی‌اورد.

می‌توان گفت شرط مجاز بودن فیلم و تصویر دوربین های مداربسته رعایت امانت‌داری استفاده‌کنندگان، عدم سواستفاده و رعایت حریم خصوصی دیگران است.

وضعیت دوربین مداربسته در جهان و ایران

آمارهای زیر میزان استفاده از دوربین های نظارتی و امنیتی را در ۸ کشور مختلف نشان می‌دهد. این اعداد شدت تحت نظر بودن مردم در مناطق مختلف را نشان می‌دهد.

• در چین ۵۴۰ میلیون دوربین وجود دارد،‌ یعنی به ازای هر هزار نفر ۳۷۳ عدد.
• در هند ۲۰۰۶۰۰ دوربین وجود دارد،‌ یعنی به ازای هر هزار نفر ۶۲ عدد.
• در سنگاپور ۱۰۸۹۸۱ دوربین مداربسته وجود دارد،‌ یعنی به ازای هر هزار نفر ۱۸ دوربین در سطح شهر.
• در مسکو ۲۱۳ هزار دوربین وجود دارد،‌ یعنی به ازای هر هزار نفر ۱۷ دستگاه.
• در بغداد ۱۲۰ هزار دوربین امنیتی و به ازای هر هزار نفر ۱۶ عدد.
• در شهر لس آنجلس ۳۴۹۵۹ دوربین، یعنی به ازای هر هزار نفر ۹ دوربین نصب شده است.
• در کشور ژاپن ۳۹۵۰۴ دوربین نصب شده است، یعنی به ازای هر هزار نفر ۷ عدد.
• در لندن نیز ۱۲۷۳۷۳ دستگاه که می‌شود به ازای هر هزار نفر ۱۳ دوربین.

در لندن هر فرد که از منزل خارج می‌شود و شب برمی‌گردد حداقل باید از چند دوربین عبور کند.

از ایران و تهران آمار دقیقی نیافتیم. ولی از آنجاییکه ایران از تنوع قومیتی برخوردار است و به خصوص تهران به عنوان یکی از قطب‌های گردشگری که میلیون‌ها گردشگر را میزبانی می‌کند، اهمیت دوربین های مداربسته هرساله بیشتر از قبل می‌شود.

به طور کلی هر چه شهر بزرگ‌تر باشد، مسائلش هم بیشتر خواهد بود و لذا نظارت در سطوح مختلف مدیریت شهری و حکومتی الزام بیشتری پیدا می‌کند.

از برندهای معروف در بازار ایران داهوا و هایک ویژن هستند که هرکدام طرفداران خاص خود را دارند.

مناسب بودن قیمت داهوا باعث شده تا از دوربین و دستگاه‌های داهوا بتوان به‌عنوان پرفروش‌ترین محصولات نظارتی وارداتی به بازار ایران یاد کرد. در واقع با توجه به اوضاع قیمت ارز در کشور، امروزه داهوا گوی رقابت را از برند‌های رقیب ربوده است.

تصاویر دوربین مداربسته پلیس و کاهش جرایم

به گزارش پایگاه خبری پلیس، سرهنگ علی اسمعیل‌پور دوربین های مداربسته را از مؤثرترین ابزارهای پیشگیری از سرقت قلمداد کرد و گفت: طبق آمارها سرقت و جرم در اماکن فاقد دوربین مداربسته به طور معناداری بیشتر است. گاهی مجرم‌ها نیز برای اثبات بی‌گناهی خود از تصاویر دوربین‌ها استفاده می‌کنند.

البته در حوزه مسائل امنیتی و قانونی پیچیدگی‌هایی هم وجود دارد. در این زمینه سخنگوی فرماندهی انتظامی گفته است که منتشر کنندگان فیلم‌های دوربین مداربسته از لحظه سرقت و نزاع باید جرم انگاری و تحت تعقیب قرار گیرند. یعنی به صرف قانونی بودن نصب دوربین مداربسته، استفاده از فیلم‌های ضبط شده نیز باید حساب شده و با اجازه قانونی باشد.

یکی از اهداف نهادهای انتظامی و امنیتی از به کارگیری سیستم های نظارتی، تحقق عدالت و صیانت از حقوق ملت است. لذا فناوری مدرن دوربین مداربسته، در زمینه پیشگیری از جرم و تهدید جدی حریم خصوصی با حساسیت بیشتری به کار گرفته می‌شود.

دوربین های مداربسته هوشمند که به فناوری‌های تشخیص چهره، ضبط صدا و تشخیص خرابکاری، تشخیص پلاک و ردیابی سوژه مجهز هستند در نیروهای پلیس و امنیتی استفاده‌های فراوانی دارد.

کاربردها و مزایای دوربین های مداربسته

موارد زیر از مهمترین و پرکاربردن‌ترین مزایای دوربین های امنیتی به شمار می‌روند:

• کنترل ترافیک
• جرایم شهری مثل کنترل اعتشاشات
• کنترل بیماری و اپیدمی
• نظارت آنلاین و همیشگی
• مدیریت مکان
• کاهش و پیشگیری از وقوع جرم
• رصد امنیتی و کشف جرم
• کمک به کادر پزشکی و کمک رسانی به اورژانس
• جمع‌آوری اطلاعات و کمک به تحقیقات پلیس

تهدیدها و معایب دوربین مدار بسته

• دوربین های مداربسته به تنهایی کامل و مؤثر نیستند و از اهمیت گشت پلیس نمی‌کاهند. لذا برای ایجاد امنیت در جامعه، حضور و اقدام نیروی پلیس لازم و ضروری است.
• امکان هک شدن دوربین های تحت شبکه و ip که امروزه کاربرد بیشتر دارند و اتصال دائمی به اینترنت نگران کننده است.
• عدم مراقبت در نگهداری محل ذخیره سازی تصاویر دوربین مداربسته که در دستگاه ضبط کننده و هاردهای مخصوص صورت می‌گیرد، از موارد شایع سرقت اطلاعات و از بین رفتن حریم خصوصی است.

جمع‌بندی

استفاده از دوربین‌های مداربسته در اماکن عمومی یا خصوصی، اگرچه توانسته‌ است به افزایش امنیت جامعه کمک کند ولی از طرفی همین ویژگی تحت نظر قرار دادن دیگران نگرانی تداخل با حقوق شهروندی و حریم خصوصی را به همراه داشته است.

در این گزارش سعی شد مزایا و معایب، فرصت‌ها و تهدیدهایی که دوربین های مداربسته امنیتی به همراه داشته‌اند بررسی شود.

به طور کلی همه پذیرفته‌اند که استفاده از دوربین‌ها در سطح شهر و خبابان ها برای جوامع بشری بسیار مفید بوده است.

منابع:

- پایگاه خبری پلیس  (https://news.police.ir)

- farafan-market.com

- هداوند، مطهره. ۱۴۰۰. حریم خصوصی افراد و قلمروهای آن، هشتمین کنفرانس بین‌المللی پژوهش‌های مدیریت و علوم انسانی در ایران

- عارفی، علی. ۱۳۹۵. بررسی رابطه میان حریم خصوصی، امنیت عمومی و دوربین های مداربسته، (https://civilica.com/doc/649552/)