ایران و آمریکا در مذاکرات احیای برجام بر سر چه اختلاف دارند؟
یک دیپلمات ارشد سابق ایران در سازمان ملل معتقد است که اختلاف اصلی در مذاکرات احیا برجام بر سر نحوه برداشتن تحریم‌ها است.
برجام خلاصه برنامه جامع اقدام مشترک است.در برجام توافق بر لغو بعضی از تحریم های ایران توسط آمریکا و کشورهای اروپایی بنا بر شروطی برای ایران شده است.در برجام مذاکراتی در قالب گروهی به نام 5+1 شکل گرفته که نشان از حضور پنج کشور عضو دائم شورای امنیت سازمان ملل به همراه آلمان است.توافقاتی که در قالب برجام در دولت اوباما شکل گرفته بود، در دروه ترامپ متوقف شد. جهان منتظر است ببیند با آمدن بایدن به کاخ سفید، برجام به چه شکل پیش خواهد رفت.
تحولات اخیر در مذاکرات برجام
کوروش احمدی با اشاره به تحولات اخیر در مذاکرات برجامی و ابراز رضایت اعضای کمیسیون مشترک از پیشرفت دو کارگروه کارشناسی، گفت: فعلا یک دور مذاکرات این دو گروه کارشناسی طی 2 الی 3 روز انجام شد و نتایج حاصله در نشست جمعه کمیسیون مشترک در سطح مدیران سیاسی مورد بررسی قرار گرفت.
این دیپلمات اسبق ادامه داد: اعضای کمیسیون مشترک و نیز آمریکا نسبت به مذاکرات انجام شده واکنش خوشبینانه و در عین حال محتاطانه‌ای داشتند. اتحادیه اروپا و آمریکا مذاکرات را سازنده، معطوف به نتیجه و عملگرایانه توصیف کردند.
وی با بیان اینکه از کلام و مواضع آمریکایی‌ها می توان برداشت کرد که مساله و اختلاف اصلی در مذاکرات اخیر حول این محور است که آمریکا کدام تحریم‌ها را برداشته یا تعلیق کند، گفت: ایران اعتقاد دارد که همه تحریم‌های آمریکا علیه ایران که بعد از خروج ترامپ از برجام اعمال شد باید برداشته شوند، ولی آمریکایی‌ها می‌گویند که فقط تحریم‌های ناسازگار با برجام را لغو می‌کنیم.
احمدی ادامه داد: این نشان می‌دهد که مشکل اصلی کجاست. مسئله این نیست که آمریکا تاکید می کند که تحریم های ناسازگار با برجام را لغو می کند و قصد لغو یا برداشتن سایر تحریم‌های حقوق بشری یا موشکی و .... را ندارد، چرا که اساسا مطابق برجام نیز تنها قرار بود تحریم های مرتبط با برنامه هسته ایران لغو شوند. در اینجا جزئیات حائز اهمیت بسیار است.
این کارشناس سیاست خارجی خاطرنشان کرد: به نظر می رسد که مشکل عمدتا به اعمال مجدد برخی تحریم های هسته ای ذیل عناوین غیر هسته ای برمی گردد. مثلا در دوره ترامپ، بانک مرکزی، وزارت نفت یا شرکت نفت ایران و .... ذیل ادعای تروریسم تحریم شدند. این موسسات قبل از تصویب برجام ذیل تحریم‌های هسته ای تحریم شده بودند و بر اساس برجام تحریم آنها لغو شد.
وی تصریح کرد: ایران اعتقاد دارد که باید این دسته از تحریم‌ها نیز برداشته شوند. چراکه در زمان اوباما این تحریم‌ها با توافق بر سر برجام برداشته شدند. مضاف بر اینکه در بند 26 برجام تصریح شده که تحریم‌هایی که مطابق برجام برداشته شدند، نباید به دلایل دیگر دوباره اعمال شوند و نیز اینکه تحریم های جدیدی در ارتباط با برنامه هسته ایران نباید اعمال شود. بنابراین طبق این بند اگر به عنوان مثال بانک مرکزی قبلا تحریم بوده و با برجام این تحریم برداشته شده، تحریم دوباره آن ذیل عناوین دیگر غیرقانونی و خلاف برجام بوده است. لذا بازگشت آمریکا به برجام باید در تبعیت از مفاد برجام از جمله بند 26 باشد.
مذاکرات کارشناس برجام به سرانجام می رسد؟
احمدی خاطرنشان کرد: یک سری مسائل این چنینی وجود دارد که با توجه به تمدید مذاکرات کارشناسی به نظر می‌رسد که هنوز امکان حل و فصل آن وجود دارد.
این دیپلمات سابق همچنین در پاسخ به این پرسش که ایران با اشاره به توافق موقت 3 ماهه با آژانس تاکید بر این مساله دارد که مهلت زیادی تا رسیدن به توافق برای طرف غربی باقی نمانده و در مقابل آمریکایی‌ها اعلام کردند که عجله‌ای برای رسیدن به توافق ندارند، تصریح کرد: من فکر می‌کنم که فاکتورهای زمانی مشکل جدی برای مذاکرات و رسیدن به توافق نباشد. این مواضع بیشتر اشاره به تسریع کار یا حفظ سرعت متوسط است و در مجموع نمی‌توان آن را خیلی تعیین کننده برشمرد.
وی افزود: طبیعتا از نظر ایران هرچه سریعتر تحریم‌ها برداشته شود، بهتر خواهد بود و بر همین اساس نیز مقامات ایران همین تلاش را دارند که تحریم‌ها سریعتر برداشته شوند.
احمدی با اشاره به در پیش بودن انتخابات ریاست جمهوری 1400، تصریح کرد: دولت کنونی تا مرداد ماه سال جاری بر سرکار خواهد بود. بنابراین انتخابات «به ذات» نمی‌تواند تاثیر مستقیمی بر مذاکرات و احتمال رسیدن به توافق داشته باشد، البته طبیعی است که دولت ترجیح دهد که در دوره خودش توافق حاصل شود.
این دیپلمات سابق تصریح کرد: البته باید این نکته را نیز در نظر گرفت که مذاکره کنندگان کنونی آشنایی بهتری با جزئیات و جریان مذاکرات دارند و همین باعث می‌شود که کار بهتر پیش برود. بر همین اساس اگر توافق در دوره این مذاکره کنندگان باشد، سهل تر از دوره ای خواهد بود که احیانا افراد جدیدی عهده دار کار شوند.
نقش توافق 3 ماهه ایران و آژانس بین المللی انرژی اتمی در برجام
وی با اشاره به توافق 3 ماهه ایران و آژانس بین المللی انرژی اتمی و فرصت تقریبا 45 روزه تا انقضای آن و تاثیر این اتفاق بر روند مذاکرات برجامی، گفت: این مساله حادی نخواهد بود. اگر مذاکرات روند خوبی داشته باشد و طرفین به نتایج خوبی رسیده باشند، می‌توان این توافق بین ایران و آژانس را تمدید کرد. این ضرب الاجل‌ها اگرچه مهم هستند ولی تاثیر عمده‌ای بر مذاکرات برجامی نخواهند داشت.
احمدی افزود: آقای رابرت مالی قبل از آنکه انتخاب شود نیز اظهار عقیده کرده بود که فرقی ندارد کدام دولت در ایران بر سرکار باشد، چرا که تصمیم‌گیر اصلی در خصوص برجام دولت ایران نیست. آقای بلینکن هم به این مساله اشاره کرده بود و بر همین اساس نباید این محدوده های زمانی که مطرح می‌شود را یک تهدید برای برجام تصور کرد.
این دیپلمات سابق همچنین در پاسخ به این پرسش که افزایش حجم و درصد غنی‌سازی از سوی ایران تا کجا می‌تواند اهرم فشار در مذاکرات باشد و اینکه برخی در داخل کشور ادعا می‌کنند که باید غنی‌سازی تا میزان 60 درصد افزایش پیدا کند، چقدر درست بوده و می‌تواند دست ایران را برای مذاکرات باز بگذارد، گفت: این ابزار مانند هر ابزار دیگری یک حد بهینه دارد و اگر از این حد بگذرد و حدودی رعایت نشود، ممکن است کار از کنترل خارج شود.
وی افزود: چندی پیش نقل قولی از یک مقام پنتاگون در روزنامه لوس آنجلس تایمز ذکر شد به این مضمون که اگر برجام نتواند برنامه هسته‌ای ایران را مهار کند، باید خودمان را برای جنگ آماده کنیم. واقعیت این است که در شرایط کنونی آمریکا تمایلی به درگیری ندارد و ترجیح می‌دهد که از طریق برجام و دیپلماسی اهداف خودش را دنبال کند. بنابراین، غنی سازی و مانند آن، یک عامل فشار است اما مهم این است درست از آن استفاده شود در غیر این صورت ممکن است به ضد خودش تبدیل شود. فراموش نکنیم که این گونه ابزارها اگر از یک حدی بگذرد ممکن است به مسئله همه کشورها بدل خواهد شد.
تلاش آمریکا برای مذاکره با ایران درباره برجام
مقام آمریکایی افزود: ایالات متحده منتظر پاسخ متقابل ایران است. ما نشانه‌هایی از آن را دیدیم اما مطمئناً کافی نیست. هنوز این سوال مطرح است که آیا ایران تمایل دارد رویکردی را انجام دهد که ایالات متحده اتخاذ کرده تا به تعهدات خود در توافق هسته‌ای عمل کند.
دومین جلسه حضوری هجدهمین نشست کمیسیون مشترک برجام که از روز سه شنبه در وین از سر گرفته شده بود، در روز جمعه برگزار شد. ارائه گزارش رایزنی‌های فنی صورت گرفته در جلسات گروه‌های کارشناسی لغو تحریم و هسته‌ای مهمترین دستورکار این نشست بود.
در همین رابطه «سیدعباس عراقچی» رییس هیات کشورمان، در این نشست ضمن تاکید بر اراده جمهوری اسلامی ایران برای ادامه تعاملات جدی گفت: این امر منوط به مشاهده اراده سیاسی و جدیت در طرف‌های مقابل است و در غیر این صورت، دلیلی برای ادامه مذاکرات وجود نخواهد داشت.
نماینده روسیه در مذاکرات هسته‌ای در وین با نماینده دولت آمریکا در امور ایران و حاضر در این مذاکرات چهارشنبه دیدار و گفت‌وگو کرد.
«میخائیل اولیانوف» نماینده روسیه چهارشنبه بعد از ظهر به وقت تهران در توییتی در این زمینه نوشت: «من امروز با "رابرت مالی" نماینده آمریکا در امور ایران دیدار کردم. ما در زمینه مسائل مربوط با احیای کامل برجام توسط همه طرف‌ها رایزنی کردیم.»
روز گذشته (سه‌شنبه) دور اول هجدهمین نشست کمیسیون مشترک برجام با حضور هیأت‌های ایران و گروه ۱+۴ و نماینده اتحادیه اروپا برگزار شد.
«سعید خطیب‌زاده» سخنگوی وزارت امور خارجه نیز به گفت‌وگوهای هیأت ایرانی با گروه ۱+۴ در وین اشاره و بار دیگر تأکید کرد که گفت‌وگوی مستقیم یا غیرمستقیمی با هیچ طرفی از آمریکا در وین و در هیچ جای دیگری صورت نگرفته و نخواهد گرفت.
«سید عباس عراقچی» معاون سیاسی وزیر امور خارجه جمهوری اسلامی ایران و سرپرست هیأت ایرانی در وین، با بیان اینکه ما درباره برجام هیچ مذاکره‌ای نداریم، چه برسد به فرابرجام و موضوعات دیگر، گفت: اگر اروپا علاقه‌مند به حفظ توافق و ادامه آن است، خواسته ایران که رفع کامل تحریم‌ها در یک مرحله است را اجابت کند.
یک مقام ارشد ایرانی روز چهارشنبه به شبکه «پرس تی‌وی» گفت که جمهوری اسلامی تقسیم‌بندی تحریم‌های اعمال شده توسط آمریکا به تحریم‌های برجامی و غیربرجامی را نمی‌پذیرد.
این مقام ایرانی که نامش فاش نشده، تاکید کرد: «ایران هرگز تقسیم‌بندی تحریم‌های اعمال‌شده در زمان دولت [دونالد] ترامپ علیه ایران، به تحریم‌های مرتبط با برجام و غیرمرتبط با برجام را قبول نمی‌کند.»
در نشست های تازه برجام چه می گذرد؟
نشست روز سه شنبه کمیسیون برجام، می تواند اتفاقی تعیین کننده در سرنوشت برجام باشد. آمریکایی ها به دنبال پیشنهادات اخیر خود برای بازگشت به برجام، حالا قدم های خردی را به عقب بر می دارند. آمریکایی ها می گویند که گفتگوها مشکل خواهد بود اما قدمی رو به جلوست.
با عبدالرضا فرجی راد کارشناس مسائل بین الملل درباره برجام به گفتگو نشسته ایم:
برخی از ناظران معتقدند که مذاکرات روز سه شنبه ممکن است بن بست شکن باشد و سدهایی که به وجود امده را تا حدی بشکند. ایا شما چنین ظرفیتی را در مورد این جلسه می‌بینید؟
علایم چنین اتفاقی پیدا شده. از حدود یک هفته پیش راهبرد امریکایی‌ها در قبال هسته‌ای و برجام تغییر کرده. تا قبل از آن اعلام می‌کردند که طرف ایرانی باز گردد تا ما به تعهداتمان و برجام برگردیم. طرف ایرانی اعتماد نکرد. به نظر من بعد از توافق ایران با چین امریکایی‌ها به طرز قابل توجهی مواضع خود را عوض کردند. ابتدا گفتند که ما به برجام بر می‌گردیم و حتی اگر طرف امریکایی هم نخواست گفت‌وگو کند، اشکالی ندارد.
یکشنبه شب رابرت مالی حرف جسورانه‌ای زد. او گفت که باید همه تحریم‌های ایران که در دوره بعد از برجام ایجاد شده برداشته شود. اسراییلی‌ها هم موضع شدید گرفتند و انتقاد کردند که انگار نماینده امریکا نیستی و نماینده سازمان مللی. این صحبت‌ها اتفاق خوبی است و این فرد هم جایگزین کرده‌اند با فرد دیگر تا در مذاکرات در وین حضور یابد تا نتایج گفت‌وگوها را بشنود. اگر این موضع را مدنظر قرار دهیم، فضای خوبی می‌تواند ایجاد شود و نشان دهد که امریکایی‌ها امادگی این را دارند که برجام را زنده کنند و حتی من معتقدم که می‌خواهند به کارشان سرعت دهد. امیدواریم که توافقی انجام شود و علائم‌اش هم به نحوی چشمک می‌زند.
مسئله‌ای که در مورد کاهش غنی‌سازی اخیرا مطرح شد و واشنگتن پیشنهادی می‌داد که در آن ایران باید غنی‌سازی بیست درصدی را فراموش می‌کرد، ایا هنوز محلی از اعراب دارد؟ ما می‌دانیم که تهران به شدت به این پیشنهاد واکنش نشان داد و نپذیرفت که با این اقدام تحریم‌ها برداشته شود. اما حالا به نظر می‌رسد که مواضع واشنگتن نرم تر از هفته گذشته شده است.
کاهش غنی‌سازی بیست درصدی که مطرح شد برای این بود که امریکایی‌ها می‌خواستند مرحله به مرحله پیش بروند. در موردش هم با اروپایی‌ها صحبت کرده بودند. اما با صحبت‌های اقای مالی در یکشنبه شب که گفت ما حاضریم دو طرف همزمان دست به اقدام بزنند، به نظر می‌رسد که مقاومت و پافشاری ایران تاثیر داشته است. تهران مرحله به مرحله جلو رفتن را نپذیرفت.
واشنگتن به نظر می‌رسد که به این نتیجه رسیده که دو طرف همزمان اقدام کنند. البته مسئله راستی ازمایی باقی می‌ماند که طرف ایرانی خواسته که در حرف نباشد و در عمل هم ایران بتواند نفت بفروشد و.... اینها باید در مذاکرات حل شود.
وزیر خارجه عربستان اعلام کرده که امادگی گفت‌وگو با ایران را داریم. این تحول به این علت است که ریاض تاکنون هرکاری کرده تا با دولت بایدن ببندد موفق نشده. انها دیگر احساس کرده‌اند که با جلسه وین که در پیش روست، مشکل برجام ممکن است رو به بهبودی برود. بنابراین آنها بیشتر در ظاهر می‌گویند که با اسراییل و عربستان مشورت می‌کنند.
چهره های مطرح سیاسی پرسید که که آینده برجام را چطور پیش بینی می‌کنید؟ و در چه شرایطی می‌توان دولت آمریکا به برجام بازگرداند و یا تحریم‌ها را کاهش داد؟
در ادامه پاسخ هر یک از کارشناسان درباره آینده برجام را به تفکیک می‌خوانید.
محمد عطریانفر معاونت سیاسی اسبق وزارت کشور و فعال سیاسی اصلاح طلب: مسئولان کشورمان به مذاکره کنندگان خود به خصوص شخص محمدجواد ظریف اعتماد کامل دارند؛ اما برخی از جریانات تندرو داخلی هستند که فضای کار را برای ظریف و دوستانش در برجام سخت می‌کنند و تندروی هایی که در سیاست خارجی رخ می‌دهد تاثیر بسیار نا به جایی بر روی فضای ذهنی دو طرف می‌گذارد. از همین رو توصیه می‌شود افرادی که دلبسته کشور و رهبری و ملت ایران هستند، مواضع در مسیر تندروی خود را کاهش داده و اجازه دهند بر اساس اعتمادی که ملت و رهبری نسبت به کارگزاران سیاست خارجی خود دارند کار را جلو ببرند و انشالله پیش بینی من این است که به توافق‌هایی هم در این زمینه دست یابند.
حسن بیادی دبیرکل جبهه آبادگران ایران اسلامی و فعال سیاسی اصولگرا: سیاست‌های آمریکا نوعی سیاست استکباری است و قدرت طلبی آمریکا تمام نشدنی؛ اما درباره جمهوری اسلامی نتوانسته اهداف استکباری خود را به نحو احسن انجام دهد، اگر چه تا حدودی بر مسائل اقتصادی ما تاثیرگذار بوده است؛ بنابراین برای آوردن آنها به میز مذاکره در ابتدا باید دید که پشتوانه این مذاکره چیست؟ اگر مذاکره دارای پشتوانه باشد می‌توان روی آن حساب کرد، اما اگر پشتوانه نداشته باشد می‌شود مانند مانند برجام که رئیس جمهور آنها هر زمان اراده کرد آن قرار داد را پاره کند.
حسین مرعشی عضو شورای مرکزی حزب کارگزارن سازندگی و فعال سیاسی اصلاح‌طلب: معتقدم که برجام بعد از دوران ریاست جمهوری حسن روحانی مجددا بازسازی خواهد شد و ۵+۱ و ایران مجددا بر سر میز مذاکره قرار خواهند گرفت. آمریکا الان در دوران بایدن درباره موضوعات مختلف نظیر یمن و مقابله با خشونت های بن سلمان و اعلام آمادگی درباره مذاکره رویکرد خوبی داشته است و امیدواریم که رایزنی های خوبی با واسطه اروپایی ها صورت بگیرد و ما بتوانیم از این فرصت استفاده کنیم و با برداشتن تحریم ها زمینه برای بازگشت همه طرف ها به برجام فراهم شود.
مجید متقی‌فر سخنگوی جبهه پایداری و فعال سیاسی اصوگرا: برجام آینده ای ندارد؛ از همان زمان که ترامپ از آن خارج شد مانند یک چینی شکسته شده است و هیچ آینده ای برای آن متصور نیستم. تلاش دولت برای حفظ برجام برای مردم نیست، بلکه برای حفظ آبروی خودش است؛ زیرا با مرگ برجام آبروی اینها هم می رود. اگر بایدن هم به برجام برگردد بدتر خواهد شد، کما اینکه بر نمی گردد. مگر اینکه ایران بر تعهدات خود بیافزاید. دولت مردان در تلاش هستند که مجددا مسیر مذاکره را باز کنند حال اگر با نام برجام هم نشد درصدد هستند تا با یک نام دیگری مجددا مسیر مذاکره را باز کنند.
مهدی چمران نایب رئیس شورای ائتلاف نیروهای انقلاب و فعال سیاسی اصولگرا: من معتقدم که اگر ما به دنبال کاهش تحریم‌ها باشیم به جایی نخواهیم رسید، بلکه تحریم‌ها باید شکسته شود. مانند این نشود که دشمنی به خانه ما وارد شود و بعد ما از او خواهش کنیم که بیرون برود معلوم است که نخواهد رفت و حتی اگر چند قدم هم دور شود در حال فریب ماست. بنابراین باید مقابل او بایستیم و او را سرجایش بنشانیم. همانطور که در دوران دفاع مقدس هم این اتفاق افتاد. پس اگر ما با تمام توان ایستاده و درصدد شکستن تحریم ها باشیم این تحریم ها خود به خود از بین خواهند رفت؛ اما اگر به این امید باشیم که آنها تحریم ها را کاهش دهند هرگز این اتفاق نخواهد افتاد و هر روز هم افزایش خواهند داد؛ کمااینکه شاهد بودیم بایدن چند تحریم دیگر هم به لیست اضافه کرد؛ در کل امیدی هم ندارم که در برجام به جایی برسیم.
حسین شریعتمداری مدیر مسئول روزنامه کیهان: مساله اصلی امروز ما بازگشت آمریکا به برجام نیست، زیرا این یک جاده فرعی و تغییر صورت مساله است و موضوع اصلی ما لغو تمامی تحریم هاست؛ یعنی عمل به تعهداتی که آمریکا و اروپایی‌ها علیرغم تعهدی که در برجام داشتند؛ اما به آن عمل نکردند. معتقدم طرحی که الان مطرح شده بسیار هوشمندانه و دقیق است و برگرفته از بیانات مقام معظم رهبری هم بوده این است که آمریکایی‌ها ابتدا باید تمامی تحریم‌ها را لغو کنند و دوما موضوع لغو تحریم‌ها از سوی ما مورد راستی آزمایی قرار بگیرد. یعنی این گونه نباشد که صرفا در کاغذ بنویسند لغو خواهد شد، بلکه باید به طور عملی لغو شود. برای مثال اگر ادعای لغو تحریم‌های تجاری را دارند ما باید بتوانیم روابط تجاری خود را با دنیا داشته باشیم. آن زمان است که آمریکا می‌تواند وارد برجام شود، یعنی این گونه نیست که مساله اصلی ما بازگشت آمریکا به برجام باشد.
هرچند نمایندگان انتقادات شدیدی را نسبت به لایحه مدنظر دولت مطرح کرده بودند اما اصلاحات مجلس بر شدت آسیب‌ها و مشکلات بودجه افزود! بودجه ۱۴۰۰ با رویکرد غیرمسئولانه دولت و پوپولسیتی مجلس نه تنها اقتصاد بلکه آینده سیاسی کشور را با تهدیدهای جبران‌ناپذیری روبرو خواهد ساخت.
انریکه مورا، معاون مدیرکل و دبیر سیاسی سرویس اقدامات خارجی اروپا به نمایندگی از جوزپ بورل، مسئول سیاست خارجی اتحادیه اروپا نشست کمیسیون مشترک را ریاست خواهد کرد.
نمایندگانی از ایران، انگلیس، فرانسه، آلمان، چین و روسیه در این نشست شرکت خواهند کرد.
مشارکت‌کنندگان در این نشست درخصوص بازگشت احتمالی امریکا به برجام و اطمینان حاصل کردن از اجرای کامل و موثر توافق توسط تمامی طرفین به گفت‌وگو خواهند پرداخت.
پیشنهاد آمریکا برای برجام به ایران
نمایندگی دائمی ایران در سازمان ملل در پیامی توییتری به احتمال مطرح شدن پیشنهاد جدیدی از سوی واشنگتن درباره احیای برجام واکنش نشان داد.
در این پیام توییتری آمده است: «ایران درباره موضوعات با اعضای باقیمانده در برنامه جامع اقدام مشترک در ارتباط است. برای پیوستن مجدد آمریکا به برجام هیچ پیشنهادی نیاز نیست این تنها نیازمند تصمیمی سیاسی توسط آمریکا برای اجرای کامل و فوری تمامی تعهدات تحت توافق و پایبندی به قطعنامه ۲۲۳۱ شورای امنیت سازمان ملل است».
شامگاه دوشنبه نشریه پولیتیکو در گزارشی از طرح احتمالی جدید آمریکا برای احیای برجام خبر داد. این نشریه به نقل از دو مقام آشنا نوشت که مقام‌های دولت آمریکا با توجه به شرایط زمانی، در نظر دارند به زودی و طی این هفته، پیشنهاد جدیدی را برای شروع مذاکرات ارائه دهند.
پولیتیکو به نقل از یکی از این مقام‌ها نوشت که بر اساس این پیشنهاد، ایران برخی از فعالیت‌های هسته‌ای خود نظیر کار بر روی سانتریفیوژهای پیشرفته و غنی سازی اورانیوم با خلوص ۲۰ درصد را متوقف می‌کند و در مقابل نیز آمریکا برخی از تحریم‌های اقتصادی را کاهش می‌دهد.
پس از آن یک مقام ارشد ایرانی در واکنش به این گزارش به شبکه خبری «پرس‌تی‌وی» گفت: «غنی سازی ۲۰ درصد در راستای پاراگراف ۳۶ برنامه جامع اقدام مشترک بوده و تنها در صورتی متوقف خواهد شد که آمریکا تمامی تحریم‌ها را لغو کند»
عاقبت احیای برجام
اولیانوف نماینده دائم روسیه در سازمان های بین المللی در وین روز دوشنبه در گفت و گو با شبکه تلویزیونی روسیه ۲۴ اظهار داشت: امکان احیای برنامه جامع اقدام مشترک درباره برنامه هسته ای ایران در شکل اولیه آن در یک و نیم تا دو ماه آینده روشن خواهد شد.
وی با بیان اینکه وضعیت پیرامون ایران روشن نیست، افزود: ما (کشورهای شرکت کننده در برجام) در مرحله انتقالی قرار داریم و در یک و نیم تا دو ماه این مساله واضح خواهد شد که آیا می توان احیای برجام را آغاز کرد یا اینکه معامله هسته ای تا پایان سال در وضع نیمه کامل باقی خواهد ماند.
توافق هسته ای که از تیرماه سال ۱۳۹۴ بعد از دو سال مذاکرات سخت حاصل شد، تاکنون با فراز و فرودهایی همراه بوده است. تکلیف امریکا که از اردیبهشت ۱۳۹۷ مشخص شد و ترامپ با خروج از توافق، تحریم های گذشته رو از سرگرفت.
سه کشور اروپایی شامل آلمان، فرانسه و انگلیس نیز با وجود حمایت سیاسی از برجام، نتوانستند سازوکارهای مالی با ایران را اجرایی کنند و در نتیجه حمایت آنها در سطح شعار باقی ماند.
در ارتباط با روسیه و چین اما وضعیت متفاوت است و مسکو و پکن همواره در عمل نشان داده اند که به توافق هسته ای پایبند مانده اند. نگاهی به اظهارات و اقدامات این دو عضو برجام برخلاف طرف غربی توافق، گویای این پایبندی است.
روسیه و چین مرداد ماه پارسال در صحن شورای امنیت در مقابل تیم ترامپ، حمایت عملی خود را از توافق به کاخ سفید مخابره کردند. وقتی شورای امنیت سازمان ملل برای رسیدگی به قطعنامه پیشنهادی آمریکا با هدف فعال سازی مکانیسم ماشه و نیز تمدید تحریم‌های تسلیحاتی ایران تشکیل جلسه داد، تلاش کاخ سفید با شکست مواجه شد. ۱۱ نماینده حاضر در نشست به قطعنامه رای موافق ندادند و به رای ممتنع بسنده کردند اما همان طور که انتظار می‌رفت نمایندگان چین و روسیه با آن را مخالفت کردند؛ مخالفتی که افزون بر اهمیت برجام برای این دو عضو توافق، از نگاه برخی تحلیلگران بی‌ارتباط با فشارهای کاخ سفید بر پکن و مسکو در دولت ترامپ نبود.
همچنین چین و روسیه از نخستین کشورهایی بودند که بعد از اجرایی شدن رفع تحریم های تسلیحاتی بر پایه قطعنامه ۲۲۳۱، این حق ایران را به رسمیت شناختند. آنها در دولت بایدن نیز تلاش خود را برای بازگشت امریکا به توافق و لغو تحریم هایی که ترامپ در قالب کارزار فشار حداکثری علیه تهران اعمال کرد، به کار گرفته اند.
نماینده روسیه در سازمان‌های بین‌المللی مستقر در وین به تازگی برای همکاری با شرکت کنندگان در برجام به منظور احیای این توافق اعلام آمادگی کرد.
«میخائیل اولیانوف» نماینده این کشور خطاب به دفتر نمایندگی آمریکا در وین در توئیتی نوشت: شرکای آمریکایی خوش آمدید، روسیه برای همکاری با همه شرکت کنندگان برجام برای احیای هرچه سریعتر توافقنامه هسته‌ای آمادگی دارد.
این توئیت در واکنش به توئیت دفتر نمایندگی آمریکا در سازمان ملل در وین نوشته شد که در آن گفته شده بود «ایالات متحده آمریکا در هماهنگی نزدیک با شرکا و متحدان خود آماده از سرگیری تلاش‌های دیپلماتیک سازنده برای دستیابی به بازگشت متقابل به اجرای برجام است که دستاورد کلیدی دیپلماسی چندجانبه محسوب می‌شود.»
از طرفی چند روز پیش شاهد تاکید «سرگئی ریابکوف» معاون سیاسی وزیر امور خارجه روسیه بودیم که تاکید کرد «آنها باید در مسیر برداشتن تحریم‌ها پیش بروند. در شرایط کنونی به یک نیروی محرک [برای تغییر اوضاع] نیاز است. اما آنچه تاکنون تنها شاهد گسترش تحریم‌ها علیه ایران بوده‌ایم. بنابراین ایران نیز سیاست کاهش تدریجی پایبندی به تعهدات داوطلبانه خود ذیل برجام را در پیش گرفته و فعالیت‌های هسته‌ای خود را افزایش داده است.»
همچنین ریابکوف تصریح کرد «من بار دیگر به شما می گویم که یک حرکت مثبت از سوی آمریکا در این شرایط بسیار مهم است. ولی ما از طرف ایرانی نیز می‌خواهیم که خویشتن‌داری کند و دنبال ایجاد تنش نباشد.»
برداشتن گام نخست در برجام، موضوعی پربحث در هفته های اخیر بوده و مقامات کاخ کرملین نیز همانند تهران بر ضرورت برداشتن این گام از سوی کاخ سفید و بایدن تاکید دارند؛ کشوری که به صورت یکجانبه به توافق و تعهد خود پشت کرد و اکنون بر مطالبه ای گزاف در این زمینه دارد و خواستار بازگشت کامل تهران به توافق است.
چین نیز به عنوان عضوی از برجام و نیز یک عضو دائمی شورای امنیت سازمان ملل متحد در این مدت مواضعی تا حدی مشابه روسیه داشته است. پکن ضمن حفظ روابط دوستانه و روابط نزدیک اقتصادی با تهران به توافق هسته ای هم متعهد مانده است.
دیدار روحانی با وزیر خارجه چین درباره برجام
حجت الاسلام والمسلمین دکتر حسن روحانی روز شنبه در دیدار با " وانگ ایی" وزیر امور خارجه چین، گفت: تهران و پکن از روابط بسیار خوبی برخوردارند و مواضع مشترک دو کشور در موضوعات بین المللی شاهدی بر سطح مطلوب این روابط است .
روحانی در ادامه با اشاره به پنجاهمین سالگرد روابط نوین دیپلماتیک بین دوکشور و همچنین همکاری های دو جانبه، منطقه ای و بین المللی ایران و چین بر ضرورت تسریع در اجرایی و عملیاتی شدن توافقات درزمینه پروژه های مهم زیرساختی و توسعه ای تاکید کرد.
رئیس جمهور همچنین با قدردانی از مواضع پکن در حمایت از ایران در مجامع بین المللی از جمله موضوع برجام و مقابله با یکجانبه گرایی و زیاده خواهی آمریکا و محکومیت تحریم های این کشور علیه ایران، اظهار داشت: همکاری های دو کشور برای اجرای برجام و عمل به تعهدات برجامی از سوی کشورهای اروپایی بسیار مهم و می تواند موجب تغییر شرایط فعلی برجام شود.
دکتر روحانی در ادامه با تأکید بر تلاش همه جانبه برای مبارزه با تروریسم و افراطی گری در منطقه با اشاره به طرح صلح هرمز ارائه شده از سوی ایران برای تحقق این هدف، عامل اصلی بی ثباتی در منطقه را حضور نظامی آمریکا در خاورمیانه دانست و اقدامات مداخله جویانه آمریکایی ها در منطقه را محکوم کرد.
رئیس جمهور همچنین با اشاره به همکاری های اقتصادی و تجاری ایران و چین برغم تحریم های آمریکا و جنگ اقتصادی علیه ملت ایران، افزایش همکاری بخش های خصوصی دو کشور را موجب تقویت مناسبات اقتصادی دانست.
دکتر روحانی با بیان اینکه در این سفر سندی امضاء خواهد شد که چشم انداز رابطه ۲۵ ساله ایران و چین را روشن و مشخص می‌کند، اظهار داشت: در خصوص واکسن کرونا افزایش همکاری های دو کشور ضروری است و خواهان تهیه و تأمین واکسن بیشتری از چین هستیم.
رئیس جمهور در ادامه با اشاره به موفقیت های دو کشور در امر مقابله با ویروس کرونا از جمله تولید واکسن برای مهار این پاندمی خطرناک، همکاری و به اشتراک گذاشتن تجربیات در این زمینه بویژه همکاری در زمینه تولید واکسن مشترک را مورد تاکید قرارداد.
دکتر روحانی با ابراز امیدواری به اینکه در سال ۲۰۲۱ کسری مبادلات تجاری دو کشور در سال گذشته جبران شود، خاطرنشان کرد: علاقمند هستیم چین همچنان به عنوان شریک بزرگ تجاری با ایران باشد و در زمینه سرمایه‌گذاری مشترک همکاری‌های بیشتری داشته باشیم.
