اگر هنگام عبور از پل‌های عابر پیاده نگاهی به زیر پای خود بیندازید، سطحی فولادی و طرح‌دار می‌بینید که به آن، ورق آجدار گفته می‌شود. ورق‌های فولادی از‌نظر سطح در دو نوع صاف و بدون‌طرح و طرح‌دار یا آجدار تولید می‌شوند.

در این مقاله، ضمن مرور تعریف ورق آجدار در صنعت، روش تولید آن را شرح داده و سپس انواع، مزایا و کاربردهایش را بررسی می‌کنیم. با ما همراه شده و با یکی از مهم‌ترین مقاطع فولادی با کاربردهای فراوان در صنعت و زندگی روزمره آشنا شوید.

تعریف ورق آجدار از نگاه صنعت

ورق آجدار، ورقی فلزی و عمدتا فولادی است که به روش نورد گرم تولید شده و یک طرف آن به‌جای سطحی صاف و صیقلی، دارای برجستگی‌های منظم است. شکل این برجستگی‌ها از خطوط کوتاه، برجستگی‌های بادامی و دایره‌ای، خطوط منحنی کوتاه تا اشکال پیچیده‌تر هندسی و طرح‌های ترکیبی متفاوت است. هدف از ایجاد این طرح‌ها، ایجاد اصطکاک روی ورق و بهبود شاخص‌های مکانیکی است. بنابراین بسته به میزان اصطکاک، نوع طرح نیز می‌تواند متفاوت یا پیچیده‌تر شود. ورق فولادی آجدار، درست مانند ورق‌های معمولی می‌تواند در انواع براق، مات، رنگی، گالوانیزه و دیگر مشتقات ورق نورد گرم تولید شود.

مراحل تولید ورق آجدار

همانطورکه گفتیم، محصول پایه در خط تولید ورق آجدار، ورق تولیدشده به روش نورد گرم است. ورقی که به‌طور‌خلاصه پس از فرآیند پوسته‌زدایی، از عبور تختال حرارت‌دیده تحت دمای بالاتر از دمای تبلور آلیاژ از بین غلطک‌های متعدد تولید می‌شود. پس از این مرحله و درحالی‌که ورق، هنوز گرم است، آج‌ها یا طرح موردنظر روی آن با عملیات پانچ‌زنی انجام می‌شود. این محصول در صنعت با نام‌های دیگری مانند ورق شطرنجی، برجسته، کف‌سازی، Checker Plate و امباس (Embossed) نیز شناخته می‌شود.

لازم به ذکر است که در تولید ورق آجدار فولادی معمولا از گرید ST37 استفاده می‌شود. آلیاژی کم‌کربن و نرم، که شکل‌پذیری بالایی داشته و به‌راحتی و با دقت بالا، طرح دستگاه پانچ را به خود می‌گیرد. این آلیاژ، همچنین قابلیت جوش‌کاری، خم‌کاری و ماشین‌کاری بالایی دارد. ویژگی‌هایی که سبب کاربردهای گسترده ورق آجدار در صنایع مختلف می‌شوند.

ورق روغنی یا نورد سرد نیز می‌تواند آجدار شود .با‌این‌حال، روش نورد گرم در‌حال‌حاضر سریع‌ترین و ارزان‌ترین روش تولید این محصول است. به همین دلیل، ورق آجدار تولیدشده به این روش، نسبت به ورق‌های نورد گرم معمولی اختلاف قیمت اندکی دارد. به منظور خرید و استعلام قیمت ورق آجدار وب‌سایت فولادینو یکی از معتبرترین منابع و فروشگاه‌های آنلاین کشور است که با تمامی تولیدکننده‌های برتر این محصول همکاری دارد.

انواع ورق آجدار

ورق آجدار بر اساس جنس و فرآیند ایجاد آج‌ها به انواع مختلفی تقسیم می‌شود که در این بخش آن‌ها را معرفی می‌کنیم.

ورق آجدار فولادی گالوانیزه

این ورق، پس از پانچ‌شدن تحت فرآیند گالوانیزه قرار می‌گیرد. در این فرآیند، ورق از یک وان مذاب متشکل از فلز روی یا زینک عبور داده شده تا یک لایه از این فلز با فولاد، پیوند شیمیایی برقرار کرده و سطح آن را بپوشاند. محصول نهایی، مقاومت بسیار بهتر و بیشتری در برابر رطوبت و خوردگی خواهد داشت. در بازار، ورقی به نام آهنی نیز خریدوفروش می‌شود که درواقع، همان ورق فولادی است. علاوه بر گرید ST37، ورق فولادی با گریدهای ST44 و ST52‌ نیز تولید می‌شود که آنها نیز درصد کربن کمی داشته و شکل‌پذیر هستند.

ورق آجدار آلومینیومی

ورق آج دار آلومینیومی، زیبا و سبک است و در رنگ‌های مختلفی تولید می‌شود. آلومینیوم مورداستفاده در این ورق، باید ترجیحا آنودایزشده باشد. در این فرآیند، یک پوشش اکسیدی از یک فلز کاتدی روی آلومینیوم تشکیل می‌شود که مقاومت آن را در برابر خوردگی و سایش افزایش می‌دهد.

ورق پرسی و فابریک

ازنظر شکل طرح نیز ورق آجدار به دو دسته‌ی پرسی و فابریک تقسیم می‌شود. ورق فابریک، دارای طرح‌های برجسته‌ای است که انواع آن را در بخش‌های قبلی نام بردیم. سطح زیرین این ورق کاملا صاف بوده در طرف دیگر آج‌ها به ورق اضافه می‌شوند. این فرآیند با بیرون فلز با عبور غلطک‌هایی انجام می‌شود که طرح موردنظر را به‌صورت حفره‌ای روی خود دارند.

ورق آجدار پرسی اما با پرس کردن ورق تولید می‌شود. ظاهر این ورق از پشت دارای فرورفتگی‌ها منظم بوده و به همین دلیل، وزن آن نسبت به نوع فابریک کمتر و و قیمتش مقرون‌به‌صرفه‌تر است. لبه‌ی هریک از انواع ورق آجدار نیز می‌تواند قائمه یا گرد باشد.

مزایا و کاربردهای ورق آجدار

از مهم‌ترین مزایای ورق آجدار نسبت به ورق‌های ساده با فرض ثابت ماندن دیگر شاخص‌ها مانند جنس، ضخامت و غیره می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

• جلوگیری از لغزش هنگام عبور از روی ورق
• مقاومت کششی و پیچشی بالا
• شکل‌پذیری عالی و عدم شکست در برابر ضربات سنگین
• زیبایی ظاهری

اگر نگاهی به اطراف خود بیندازیم؛ حتما ورق‌های آجدار را خواهیم دید. از مهم‌ترین کاربردهای این محصول موارد زیر هستند:

• کف‌سازی وسایل نقلیه باربری مانند وانت، کامیون و غیره که مانع از لغزش بار هنگام حرکت خودرو یا تخلیه‌ی آن می‌شود.
• ساخت هم‌سطح‌کننده (از این وسیله به‌منظور یکسان‌سازی ارتفاع و برقراری ارتباط دو سطح بارانداز و بارگیر در انبارها و تسهیل عبور لیفتراک، ریچتراک، چرخ، بار و نیروی انسانی استفاده می‌شود).
• تولید عرشه‌ی کشتی
• ساخت پله و کف پل‌های عابر پیاده
• تولید پله‌ی اضطراری و پله‌ی گربه‌رو
• نصب روی دیوار در مکان‌های تجاری و خدماتی به‌منظور جلوگیری واردآمدن خسارت به دیوار بر اثر برخوردهای ناخواسته
• انبارهای کانتینر در بنادر
• بدنه و کف انبارها و کارگاه‌ها
• ساخت مسیرهای تردد برای نابینایان
• ساخت حفاظ برای مناطق نظامی
• کاربردهای متعدد در صنعت راه‌سازی
• کاربردهای متعدد در صنایع نفت و گاز و پتروشیمی
• صنعت لوازم خانگی
• ساخت خطوط دانه‌بندی و جداسازی در صنایع مواد غذایی
• آسانسورسازی
• صنایع نظامی
• ساخت اتاقک‌های انتظار در ایستگاه‌های اتوبوس
• تولید انواع دستگاه‌های صنعتی
• صنایع دکوراسیون داخلی (در این صنعت از ورق‌های آلومینیومی به دلیل زیبایی بیشتر استفاده می‌شود).
• ساخت سقف‌های شیروانی

ابعاد و وزن ورق آجدار

طول و عرض ورق آجدار تقریبا مشابه ورق‌های نورد گرم است. با‌این‌حال حداقل عرض معمول محصولات تولیدی کارخانه‌های ایرانی یک متر است. طول ورق نیز به‌صورت سفارشی است و به کاربرد آن بستگی دارد؛ اما عدد دو متر، کاربرد بیشتری داشته و استاندارد محسوب می‌شود. لازم به ذکر است که این محصول معمولا به دو صورت شیت‌های برش‌خورده و رول یا کلاف به بازار عرضه می‌شود.

ضخامت ورق‌های آجدار نیز بین ۱٫۵ تا ۱۰ میلیمتر است؛ اما ضخامت‌های ۱٫۵، دو، سه، شش، هشت و ۱۰ میلی‌متر کاربرد بیشتری دارند. وزن ورق نیز از حاصل‌ضرب ابعاد آن به میلی‌متر در چگالی آلیاژ به‌دست می‌آید.

تولیدکننده های ورق آجدار

در پایان این مقاله، باید اشاره کنیم که برای اولین بار، این کارخانه فولاد مبارکه‌ی اصفهان بود که در سال ۱۳۹۵ ورق آجدار فابریک را در کشور تولید کرد. تا پیش از آن، کشور ما به‌طورکامل به واردات این محصول از کشورهایی مانند روسیه و قزاقستان متکی بود. پس از فولاد مبارکه‌ی اصفهان، مجتمع فولاد گیلان نیز تولید ورق آجدار را در در دستور کار خود قرار داد. ورق پرسی، فرآیند تولید ساده‌تری داشته و حتی تولیدکننده‌های کوچک و کمتر‌شناخته‌شده نیز آن را تولید می‌کنند.

سخن آخر

ورق آجدار یکی از محصولات پرکاربرد در صنایع مختلف است. این محصول را در مکان‌های عمومی مانند کف مترو، پل عابر پیاده و ایستگاه‌های اتوبوس می‌بینیم. خاصیت اصلی آن نیز ایجاد اصطکاک، مقاومت بالا و زیبایی ظاهری است. این محصول، از‌نظر جنس، به دو دسته‌ی کلی فولادی و آلومینیومی و از‌نظر فرآیند آج‌زنی به دو دسته‌ی پرسی و فابریک تقسیم می‌شود.